Immaterieel erfgoed

Tradities, gewoontes, dialect en ambachten zijn voorbeelden van immaterieel erfgoed. Immaterieel erfgoed bestaat uit cultuuruitingen die door mensen of erfgoedgemeenschappen worden beleefd, en hen een gevoel van identiteit en continuïteit geven.

Immaterieel erfgoed is een schakel tussen heden, verleden en toekomst. Het is cultuur van nu, verbonden aan vorige generaties maar tegelijkertijd ook toekomst gericht: mensen willen het graag doorgeven aan nieuwe generaties.

Advies- en ondersteuningsmogelijkheden Noord-Brabant

Erfgoed Brabant heeft als doel het zichtbaar maken van de vaste en voedende waarde van materieel én immaterieel erfgoed in de samenleving. Dit doet Erfgoed Brabant door het erfgoedbewustzijn te bevorderen, erfgoedwerkers te ondersteunen en netwerken te verbinden.
We werken hierbij samen met verschillende partners, zoals het Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland (KIEN) en andere provinciale erfgoedhuizen.

Je kunt Erfgoed Brabant bevragen over behoud van je immaterieel erfgoed, het bereiken van (nieuwe) doelgroepen, het werven van vrijwilligers, educatievraagstukken, wet- en regelgeving, financiering en subsidies, het aangaan van samenwerkingen maar ook digitalisering.

Er zijn verschillende cursussen beschikbaar voor erfgoedgemeenschappen:

• Omdenken over vrijwilligers en vrijwilligers werven
• Cursus molengidsen
• Wijzer met erfgoededucatie

Je kunt ook gratis gebruik maken van de erfgoedparticipatie-coaching of de digitaal erfgoed coach.

Landelijk en internationaal

Unesco – een internationale organisatie van de Verenigde Naties die zich onder andere inzet voor cultuur – wil het immateriële erfgoed beschermen. Dit is vastgelegd in het ‘Immaterieel Erfgoedverdrag’ van Unesco, dat sinds 2012 door Nederland geratificeerd is.

In Nederland coördineert het Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland (KIEN) de implementatie van het Unesco verdrag. Het borgen van immaterieel erfgoed, het opstellen van een Nationale Inventaris Immaterieel Erfgoed en het faciliteren van een (online) netwerk vallen bij KIEN onder de afdeling ‘erfgoedzorg’. Andere taken zijn kennisontwikkeling en internationale erfgoedsamenwerking.

Wil je jouw erfgoed aanmelden voor het netwerk van KIEN? Dat kan door een account aan te maken op de website van KIEN. Dat kan onder de knop ‘inloggen’, rechtsboven in je scherm.

Wanneer is iets immaterieel erfgoed?

Immaterieel erfgoed zijn gewoontes, kennis en praktijken van vandaag. De praktijken hebben wortels in het verleden en mensen van nu willen dit graag doorgeven aan toekomstige generaties. Immaterieel erfgoed leeft. Naarmate de tijd verandert, verandert ook het immaterieel erfgoed. Immaterieel erfgoed is dynamisch.

Of iets wel of geen immaterieel erfgoed is, wordt niet van bovenaf bepaald. Erfgoedbeoefenaars die waarde toekennen aan hun tradities en zich inzetten om de traditie te bewaren en door te geven zijn leidend. Wanneer Brabanders iets als immaterieel erfgoed ervaren dan is dat dus voldoende.
Hierbij gaat het om álle erfgoedbeoefenaars en alle vormen van erfgoed in de provincie Noord-Brabant. Het maakt niet uit of het immaterieel erfgoed ook in Noord-Brabant is ontstaan of ergens anders.

Heel veel mensen houden zich bezig met immaterieel erfgoed. Om een beoefenaar van immaterieel erfgoed te zijn hoef je niet per se vrijwilliger of lid te zijn van een vereniging of stichting. Immaterieel erfgoed is eigenlijk overal: erfgoed toont zich als mensen samen een rijsttafel voorbereiden, als je erwtensoep kookt, als je worstenbrood eet, tijdens Keti Koti, tijdens Roze maandag op de Tilburgse kermis.

Wat maakt immaterieel erfgoed anders dan materieel erfgoed?

Veel erfgoedgemeenschappen bewegen zich rondom een erfgoedcollectie. Bij immaterieel erfgoed neemt de erfgoedcollectie een minder prominente rol in, of is deze zelfs afwezig. Hierdoor heeft de erfgoedgemeenschap een veel grotere rol. De erfgoedgemeenschap is de kern, de collectie of het materiaal maakt het mogelijk om actieve beoefening van de erfgoedvorm te behouden.

Een ander verschil tussen materieel en immaterieel erfgoed is dat materieel erfgoed veel statischer is. Materieel erfgoed zijn bijvoorbeeld fysieke museumobjecten die we willen bewaren en conserveren, of monumenten. Om immaterieel erfgoed te behouden moeten we juist proberen flexibel te zijn. Wil een erfgoedbeoefenaar het gebruik of de traditie aanpassen? Dan is het goed om samen het gesprek aan te gaan. Welke aanpassingen kunnen we doen? Hoe houd je meedoen laagdrempelig?
De erfgoedcoaches denken graag met je mee!

Educatie

Zichtbaarheid van je immaterieel erfgoed

Om meer mensen te betrekken bij immaterieel erfgoed is het belangrijk om bekendheid te geven aan het erfgoed. Veel vormen van immaterieel erfgoed hebben vaste momenten in het jaar waarop activiteiten plaatsvinden. Om de betrokkenheid van mensen door het jaar heen vast te houden is het belangrijk goed na te denken over de zichtbaarheid van je erfgoed buiten de activiteiten om.
Bekendheid geven aan erfgoed kan op veel verschillende manieren, bijvoorbeeld:

• Zorgen voor voldoende aandacht voor je (publieks)activiteiten
• Zorgen dat verhalen rondom het erfgoed bewaard en gepresenteerd worden, dit kan bijvoorbeeld met behulp van oral history of storytelling, het online presenteren van je collectie of het schrijven van artikelen op je eigen site
• Enthousiasme van erfgoedbeoefenaars en deelnemers laten zien

In Nederland is er ook een Inventaris Immaterieel Erfgoed. Daarin wordt erfgoed opgenomen met een actieve erfgoedgemeenschap. Zij maken een borgingsplan en zetten zich aan de hand daarvan in voor het behoud van het erfgoed. De inventaris is onderdeel van het Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland.
Er is ook een laagdrempelig netwerk voor erfgoedgemeenschappen. Alle betrokkenen en beoefenaars van immaterieel erfgoed kunnen zich aanmelden. Het doel van het netwerk is om de volle breedte van immaterieel erfgoed in Nederland zichtbaar te maken. Het Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland stimuleert via het netwerk onderlinge samenwerking en uitwisseling. Aanmelden voor het netwerk kan via de website van het kenniscentrum.