23 juni 2023
“Lastig om hierdoor een baan te vinden”
“Ik ga de toegankelijkheid van het archeologieveld veranderen, want ook ik moet geld verdienen voor een dak boven mijn hoofd.” Wegens verschillende beperkingen kan Anne Zohlandt een maximum aantal uren per dag werken. Tijdens haar studie Archeologie bleek dit een obstakel te zijn bij het vinden van stageplekken. Anne: “Hierdoor realiseerde ik mij dat het ook lastig zou gaan zijn om een baan te vinden!” Allesbehalve een type dat opgeeft besluit Anne te gaan werken aan het toegankelijker en inclusiever maken van het archeologieveld, zowel voor professionals als voor vrijwilligers en bezoekers. Ze staat hierin niet alleen; sinds 2020 is Anne aangesloten bij de organisatie Enabling Archeologie.
“Is Nederland daadwerkelijk inclusief?”
Stuwende kracht achter Enabling Archeologie is archeoloog en directeur van Het Flevolands Archief Marloes van der Sommen. In 2017 raakt zij geïnspireerd door het werk van de Britse Theresa O’Mahoney. Vanuit haar organisatie Enabled Archaeology verzamelde Theresa ervaringen van mensen met een beperking in het archeologieveld. Aan de hand van deze data probeerde zij vervolgens een lans te breken voor een toegankelijker en inclusiever archeologieveld.
Wegens Marloes' contact met Theresa wordt Marloes in 2017 uitgenodigd om op het jaarlijkse congres van de Chartered Institute for Archaeologists een lezen te geven waarin zij de mate van inclusie binnen de archeologie (onderwijs, werkveld en publieksbereik) in een aantal Europese landen met elkaar vergelijkt. De bevindingen zijn gestoeld op de ervaringen van een groot aantal mensen die Marloes eerder interviewde. Marloes: “We denken dat Nederland heel inclusief is, maar is dat daadwerkelijk zo? Voor de lezing heb ik veel mensen gesproken waardoor ik weet dat er veel mensen met een beperking zijn die interesse hebben in archeologie, maar voor wie geen rekening met de toegankelijkheid wordt gehouden of die letterlijk genegeerd worden. Deze mensen geven na een tijdje op of gaan een andere tak van sport in de archeologie beoefenen. Dus in plaats van veldwerk kiezen zij bijvoorbeeld voor werken in een archief.”
Tekst loopt door onder foto.
Bron: Nationale Archeologiedagen.
In 2019 overlijdt Theresa. Deze schokkende gebeurtenis spoort Marloes aan om het werk van Theresa verder door te zetten in Nederland. Ze richt Enabling Archeologie op en in januari 2020 komt Marloes voor het eerst samen met een groepje gelijkgestemden. In november 2020 sluit Anne zich aan bij de groep. Marloes: “Wij zijn een soort zusterorganisatie van de Britse Enabled Archaeology, maar Enabling Archeologie kiest voor een bredere vorm van inclusie. Enabled Archaeology houdt zich bezig met de inclusie van mensen met een beperking. Met Enabling Archeologie richten wij ons ook op de inclusie van onder meer mensen van kleur en personen uit de LGBTQIA+-gemeenschap. Anne: “Uitsluiting van mensen in het archeologieveld – of dat nu mensen zijn met een beperking of bijvoorbeeld mensen van kleur – komt voort uit hetzelfde systeem. Het betreft allemaal mensen die niet aan de norm voldoen en die worden uitgesloten.” Marloes en Anne vertellen verder dat mensen van kleur en mensen uit de LGBTQIA+-gemeenschap zich zelden gerepresenteerd voelen en dat zij regelmatig nare opmerkingen over hun huidskleur, afkomst, seksuele voorkeur, etc. horen. Marloes: "Al van oudsher is het aantal studenten Archeologie fifty-fifty vrouw/man, maar de toplaag van het archeologieveld wordt hoofdzakelijk vertegenwoordigd door witte mannen. Dit lijkt te zorgen voor een masculiene cultuur die lastig is te doorbreken."
Veiligheid staat voorop
Op het moment van schrijven zijn 12 mensen actief binnen Enabling Archeologie. Daarnaast zijn er ongeveer 60 mensen die de activiteiten vanaf de zijlijn volgen. Enabling Archeologie zit op verschillende sociale media, publiceert opiniestukken, voert gesprekken met gemeentes en geeft sessies op nationale en internationale congressen. In de pijplijn zitten een workshop voor de Universiteit Leiden en zogenaamde kenniskaarten met informatie over toegankelijkheid en inclusie voor het archeologieveld.
Marloes: “De kleinere groep komt elke maand online samen. In principe kan iedereen zich aansluiten, maar veiligheid staat voorop. Daarom heb ik vóór de eerste bijeenkomst een gesprekje met de nieuwe persoon waarin we bespreken of we op dezelfde lijn zitten. Ook wordt aan de groep gevraagd of iemand bezwaren heeft tegen de nieuwe persoon.”
Tekst loopt door onder foto.
Jongetje aan het werk met schepje en metaaldetector. Bron: Nationale Archeologiedagen.
Tegengeluiden
De leden van Enabling Archeologie krijgen veel bijval, maar helaas zijn er ook tegengeluiden. Marloes: “Onze strijd voor inclusie lijkt veel los te maken bij mensen en helaas gaat dit soms gepaard met nare en zelfs bedreigende berichten. Wat het extra pittig maakt is dat het archeologieveld een kleine wereld is waardoor wij de mensen die op onder meer social media fel op ons reageren, regelmatig tegenkomen.”
Anne heeft haar portie bedreigingen sowieso wel gehad. Voordat zij bij Enabling Archeologie zat, heeft zij een artikel over antiracisme geschreven en gedeeld op internet. Nadat het artikel gedeeld werd door Sylvana Simons en vervolgens een link naar de Facebookpagina van Anne door een rechtse krant online werd geplaatst, stroomde de inbox van Anne vol met bedreigingen. Uiteindelijk kon Anne weinig anders doen dan haar Facebookpagina uitzetten. Anne: “Geen aandacht hebben voor inclusie – of erger nog; er fel tegen zijn – is een uiting van privilege. Voor mij zijn de rechten voor de gehandicapte mens letterlijk van levensbelang. Maar mensen die aan de norm voldoen hoeven zich daar geen zorgen over te maken.”
“Inclusie is niet een trend”
Ondanks de negatieve ervaringen, blijven Marloes, Anne en de rest van Enabling Archeologie zich hard maken voor de inclusie van het werkveld en het publieksbereik van het archeologieveld. Marloes: “Inclusie is niet een trend. Wij werken aan een inclusief archeologieveld omdat wij dat belangrijk vinden."
Nieuwsgierig geworden naar Enabling Archeologie? Word dan lid van de Facebookgroep en kom meer te weten over de mogelijkheden van en de strijd voor een inclusief archeologieveld.