Bent u op zoek naar een archiefdienst waar u door cursussen, tentoonstellingen en onderwijsprogramma’s kennis kunt maken met het cultuurhistorisch erfgoed van de gemeenten Altena, Heusden en Waalwijk? Dan komt u ongetwijfeld uit bij Streekarchief Langstraat Heusden Altena (SALHA). Malu Kuhlmann, medewerker educatie en nog véél meer, vertelt over de meerwaarde van het lokale erfgoednetwerk, de Canon van Altena, kritisch brongebruik en de schat aan streekverhalen.
De canon van Altena
Momenteel is Malu druk in de weer met de Canon van Altena. Vanuit Erfgoed Altena, een samenwerkingsverband van organisaties en verenigingen die zich bezighouden met het stimuleren van de interesse in de geschiedenis van de regio, heeft het archief de beheerdersrol opgepakt: informatie in de canon plaatsen en up-to-date houden. "De basis is een bestaand deel van de Historische Reeks Land van Heusden en Altena die voor het onderwijs is geschreven én de hele gemeente Altena omvat", vertelt Malu. De vertaling naar het onderwijsveld is stap twee. "We hebben de verhalen, maar hoe kunnen we de canonvensters zo maken dat docenten denken ‘dit kan ik voor mijn klas gebruiken?' Hiervoor worden de verhalen aangevuld met tips om verder te lezen over een bepaald onderwerp, beeldmateriaal en verwijzingen naar bestaand lesmateriaal en excursiemogelijkheden. Eén van de canonvensters gaat bijvoorbeeld over kasteel Dussen. In onze webexpositie "Mensen en monumenten in Altena" wordt gekeken naar de verhalen die mensen bij een monument hebben, waaronder ook kasteel Dussen. Wat betekent dat monument voor hen, waarom vinden ze het zo bijzonder? Hun verhaal is een mooie aanvulling op het canonvenster over kasteel Dussen en zo is er nog veel meer mooi materiaal te vinden. Door dit aan de canonvensters te verbinden hebben docenten, leerlingen en andere geïnteresseerden één plek waar verschillende informatie over de streekgeschiedenis verzameld is."
Samenwerking
Een samenwerkingsverband als Erfgoed Altena biedt kansen. Zo hebben alle leden iets anders in te brengen op het gebied van erfgoed en cultuur. Malu somt op: "Voorzitter Hannie Visser-Kieboom weet alle erfgoedorganisaties en erfgoedliefhebbers te vinden en bij elkaar te brengen en heeft ontzettend veel foto’s van Altena. Het Streekarchief heeft een uitgebreide collectie archiefstukken en beeldmateriaal die iets vertellen over de geschiedenis van de streek en Bibliotheek. CultuurPunt Altena is de schakel met het onderwijs en bezit een mooie bibliotheekcollectie. Andere leden hebben weer veel specifieke kennis over de streekgeschiedenis. Door gebruik te maken van onze gezamenlijke kennis en netwerken willen we de canonvensters verder aanvullen."
Kritisch gebruik van bronnen
De Canon van Altena bestaat nu uit de, vaak spannende, verhalen uit de Historische Reeks. "Het zou ook kunnen zijn dat leerlingen zeggen: 'dit is niet het verhaal zoals ik het ken.' Verhalen hebben meerdere versies, maar ook verschillende kanten. Waar komen verhalen over vroeger vandaan? Hoe weten we die dingen? Informatie over vroeger kan uit archiefstukken, kranten, foto’s en films worden gehaald." Deze bronnen worden door het Streekarchief bewaard. Maar, als ervaren bronnenonderzoekster is ze helder: "Niet alles wat geschreven staat is waar. Waar komt de informatie vandaan? Wat is het voor bron, wie heeft het geschreven en waarom? Kan ik andere bronnen vinden die over hetzelfde verhaal iets vertellen?" Juist in het kritische gebruik van bronnen ziet Malu een educatieve rol voor het archief weggelegd. "In het archief kun je de bronnen zelf bekijken en er je mening over vormen. Het is belangrijk om daar de zojuist genoemde vragen bij te stellen. Door erover in gesprek te gaan kom je erachter dat niet iedereen een bron hetzelfde leest. Welk verhaal haal jij eruit?"
Schat aan streekverhalen
In gesprek blijven is sowieso een opdracht. Ook over de inhoud van de canon. Malu is stellig: "De canon bevat slechts een selectie van de schat aan streekverhalen over Altena. Welke verhalen zijn er nog meer? Uit welke verhalen zal de canon van Altena in de toekomst bestaan?" Bij deze vragen kan een canon-netwerk van lokale erfgoedorganisaties en -geïnteresseerden misschien uitkomst bieden, maar hoe dat precies vorm gaat krijgen weet Malu nog niet. De interactie met het werkveld kenmerkt Malu. "In mijn werk is er een constante wisselwerking tussen de thema’s die spelen in de samenleving en de bronnen en kennis die aanwezig zijn in het archief. Van patriotten, Tweede Wereldoorlog, architectuur en werken met water tot vrijheid en geluk. Ik blijf nieuwe verhalen ontdekken en vertellen!", besluit Malu lachend.
Met dank aan Malu Kuhlmann, medewerker educatie en communicatie & behoud en beheer bij SALHA.
Afbeelding: Schilderij van de Sint Elisabethsvloed 1421. Schilder Meester van de Heilige Elisabeth-panelen. Rijksmuseum.